Bazılarına göre bir miras iken, bazılarına göre ise geçmişteki ve şimdiki ırkçılığın sembolleri heykeller, ABD’de 4 yıl süren bir iç savaşa da işaret ediyor…
Amerikan Birleşik Devletleri’nde George Floyd’un polis tarafından öldürülmesinin ardından, ırkçılık karşıtı gösteriler dünyanın birçok ülkesine yayıldı. Polis şiddetinin tetiklediği ve günlerce süren protestolarda, son dönemlerde ırkçılığın sembolü heykel ve anıtlar da eylemcilerin hedefi oldu.
Özellikle Güney eyaletlerinde yıkılan heykellerin tarihi, 19.yy ortalarında 4 yıl süren bir iç savaşa da işaret ediyor.
Kuzey ve güney olmak üzere 2 farklı ekonomik yapıya sahip olan ABD’de, ekonomisi sanayi yönünde gelişmiş olan kuzey eyaletleri köleliğin kaldırılmasını isterken; ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalı güney eyaletleri ise kölelik sisteminin devam etmesini istiyordu.
Bunun ardından büyük çiftliklerde pamuk, tütün, şeker kamışı yetiştiren ve bunun için gereken iş gücünü Afrika’dan getirilen siyah kölelerle sağlayan 11 güney eyaletindeki toprak sahipleri, Amerika Konfedere Devletleri adını alarak ABD’den ayrıldıklarını açıkladı.
Kuzey-Güney savaşı yıl sürdü
Daha sonra ise Mississippi, Florida, Alabama, Georgia, Louisiana, Texas, Virjinya, Arkansas, Kuzey Karolina ve Tennessee eyaletleri köleliğin kaldırılmasını isteyen Abraham Lincoln’un öncülüğünde kuzey eyaletleriyle 4 yıl süren bir iç savaş başladı. Güneyliler savaşı kaybetti ve Amerikan anayasasına 6 Aralık 1865’te köleliği yasaklayan düzenleme 13. Madde olarak eklendi. Böylece kölelik resmen yasaklandı.
Ancak 1890 yılları ila 1929 yılları arasında köle sistemi ve ırkçılığı savunan Konfederasyon yetkililerine ait onlarca anıt ve heykel dikildi.
Heykeller yıkılıyor
Ülkede bazılarına göre bu heykeller bir miras iken, bazılarına göre ise geçmişteki ve şimdiki ırkçılığın sembolleri.
George Floyd’un beyaz polislerce katledilmesinin ardından ülkede yayılan ırkçılık karşıtı gösterilerde ABD iç savaşında kölecilik sisteminin devamını isteyen Konfederasyon yetkililerinin heykellerinin bir kısmı yıkıldı. Ülkede yüz binlerce kişi ırkçılığı hatırlatan bu heykellerin kaldırılmasını istiyor.
Yaşanan eylemlere cevap olarak bir çok şehirde de Konfederasyon yöneticilerine ait heykellerin kaldırılacağı açıklandı. Birgminghan ve Mobile’de bazı heykeller kaldırılırken, aktivistler birçok şehirde dilekçe toplayarak tüm heykellerin kaldırılmasını talep ediyor.
Tarihçiler ise heykellerin dikilmesinin temel sebebinin ‘beyaz ırkın üstünlüğü’ fikri olduğunu söylüyor. Heykellerin bir çoğu iç savaşın ardından 19. yüzyılın sonlarına doğru özellikle siyahlara ‘güç beyazlarda’ fikrini hatırlatmak için dikildi.
Time’a konuşan Amerika Tarihçiler Derneği Yöneticisi James Grossman, “Heykeller ‘beyaz ırkın üstünlüğü’nün yanı sıra, bu üstünlüğün devamı amacıyla dikildi” diyerek amacın iç savaş sırasında köleciliği savunan güneyde ‘beyaz ırkın üstün olduğu’ kültürünü yerleştirmek olduğunu söyledi.
Tartışmalar nasıl başladı?
Son 5 yılda, Black Lives Matter (Siyah Hayatlar Önemlidir) hareketinin yükselişi ve 2015 yılında Charleston şehrinde Mother Emanuel Kilisesi’ne dokuz siyahın katledilemesinin ardından heykellerin kaldırılmasına dönük tartışmalar alevlenmişti. Katliamın ardından başlayan protestoların temel konusu ırkçılığı hatırlatan heykeller olmuştu. Ayrıca ülkede ‘Unite the Right’ adlı ırkçı gösterilerin toplanma alanı yine bu heykellerdi.
2017 yılında beyazların üstünlüğünü savunan bu gösterilerde konfederasyon generali Robert E.Lee’nin heykelinin kaldırılmasına karşı çıkılmış, yaşanan olaylarda onlarca kişi yaralanmış ve bir kişi de hayatını kaybetmişti.
Harvard Üniversitesi’nden tarih profesörü Khalil Gibran Muhammed, konfederasyon heykellerinin en önemli simgesi olduğu beyaz üstünlüğünü savunan ve kutsayan bu ırkçı kültürün değiştirilmeden, ABD’nin siyahlara dönük politikalarının değişmeyeceğini söylüyor. Profesör Muhammed, ‘Beyaz gençlerde dahil, eylemlere katılan birçok kişi bunun farkında. Anıtları kaldırmanın amacı ırkçılık kültürünü kaldırmaktır’ dedi.
23 eyalette 780 anıt
2019 yılında yapılan bir çalışmaya göre 23 eyalette konfederasyona atfedilen 780 anıt bulunuyor. Konfederasyon heykellerinin çoğu iş savaşın ardından 1890 yılları ila 1929 yılları arasında dikildi.
Jim Crow Yasaları’nın kabul edilmesi sırasında, köle olarak doğmayan ilk siyah jenerasyon beyazlara ve onların yaşam biçimlerine bir tehdit olarak görüldüler. Bu atmosferde güneyli beyazlar, beyaz ırkı kutsayan ‘Kayıp amaç’ mitine inanarak, bu kültürün devam etmesi için çabaladılar.
Tarihçi Grossman, ” Dikilen bu heykellere esasen güney yasalarının ve güney kültürünün beyaz ırkın üstünlüğüne dayandığını hatırlatmak için yapıldı’ derken, Profesör Muhammed ise 1910 yılına kadar heykellerin tüm güneye yayıldığını söyledi.
Ayrıca 1950’li yıllarda ülkede benzer bir gelişme daha yaşandı. Ülkedeki bir çok kampüse konfederasyon askerlerini ‘onurlandırmak için’ yeniden isim verildi.
2015 ve sonrası
2015 yılında Dylann Roof isimli bir ırkçının 9 siyahı öldürmesinin ardından heykellerin kaldırılmasını isteyen kitlenin sayısının daha da arttığını söyleyen tarihçiler, ırkçılığı hatırlatan bu heykellerin her zaman rahatsızlık verdiğini söylüyor. 2015 yılındaki kanlı saldırının ardından 114 heykel kaldırıldı.
George Floyd’un beyaz polisler tarafından öldürülmesinin ardından bazı heykeller göstericiler heykelleri yıkarken, çoğu şehirde heykellerin kaldırılacağı açıklandı.
Yıkılan heykeller
Floyd’un öldürüldüğü Minnesota’da Kolomb’un üç metrelik bronz heykeli devrildi. Boston ve Miami’de de protestocular Kolomb heykellerine saldırırken, Boston’da kent merkezindeki heykelin başı koparılmıştı.
Virginia eyaletine bağlı Richmond kentinde de Konfederasyon Başkanı Jefferson Davis’in heykeli yıkıldı. Kentte aynı gün Kolomb’un bir heykeli kaidesinden indirildikten sonra yakılarak göle atıldı.
ABD’de aralarında Kuzey Carolina’daki Fort Bragg, Teksas’taki Fort Hood ve Georgia’daki Fort Benning’in de bulunduğu 10 askeri üs Konfederasyon generallerinin adını taşıyor.
Çeviri: Mehmet İnanç
