Türkiye Rusya ve Suriye ordusuna karşı ABD’den Patriot istedi. ABD’nin talebe sıcak bakmadığı, Türkiye’nin ise bu nedenle başka NATO ülkelerine gittiği öğrenildi. Ülkede sadece İspanya’ya ait Patriot kaldı
Suriye ordusunun İdlib’deki ilerlemesini durdurmak için desteklediği gruplarla saldırıya geçen Türkiye, Rusya’nın hava saldırısıyla karşılaştı. Rusya Savunma Bakanlığı, önceki gün yaptığı açıklamada Türkiye destekli saldırıyı havadan müdahale ederek durdurduklarını duyurdu ve Türkiye’ye “Teröristleri desteklemeyi bırakın” çağrısı yaptı. Anadolu Ajansı’nın “Ilımlı muhalifler operasyon başlattı” diyerek duyurduğu saldırı, Rusya’nın bu hamlesiyle durmak zorunda kaldı.
Rusya’nın bu hamlesinin ardından Türkiye’nin ABD’den Rusya ve Suriye ordusuna karşı caydırıcı olması için Patriot hava savunma sistemi istediği basına yansıdı. Bloomberg haber ajansı, Çarşamba günü üst düzey bir Türk yetkiliye dayandırdığı haberinde Türkiye’nin ABD’den hava savunması takviyesi için 2 Patriot füzesi talep ettiğini yazdı.
ABD istekli değil
Perşembe günü CNN Türk’e konuşan Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar ise ABD’nin İdlib’de verebileceği destekle ilgili soruyu yanıtlarken, “Daha önce hava savunma bataryalarını bize gönderdiler. Çünkü ülkemize karşı hem hava, füze tehdidi var hem de bu konuda daha önce yaşanmış bazı olaylar var. Bu manada bir Patriot bataryası desteği olabilir” dedi.
Konuyla ilgili olarak BBC’ye konuşan bir Türk güvenlik yetkilisi, ABD’nin Türkiye’nin hava savunması için NATO misyonu kapsamında yeniden bir Patriot füzesi göndermeye istekli olmadığını, bunun için başka bir NATO üyesi ülkeyle görüşmelerin sürdüğünü söyledi.
‘İtalya veya İspanya’dan gelebilir’
BBC Türkçe’den Ece Göksedef’in haberine göre Ankara’da, Hatay’a yerleştirilmesi planlanan yeni Patriot füzesinin İspanya’dan ya da İtalya’dan gelebileceği yönünde değerlendirme yapılıyor.
İtalya Başbakanı Guiseppe Conte, 13 Ocak’ta Türkiye’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la görüşmüştü. Öncesinde Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, İstanbul’da İtalyan mevkidaşı Luigi Di Maio ile görüşmüş, bu görüşmelerin ana gündem maddesi o dönem Berlin Zirvesi sırasında kalıcı ateşkesin sağlanmaya çalışıldığı Libya’daki son gelişmeler olmuştu.
5 ülke hava savunma sistemi yollamıştı
Türkiye Suriye’deki savaşın kendi toprağında sivil ölümlere yol açtığını belirterek ilk kez 2012 sonunda NATO’dan hava savunma takviyesi talep etti. Ocak 2013’ten bu yana 5 farklı ülke geçici olarak Patriot ve SAMP-T füzesi gönderdi ve talebi karşıladı. Son dönemde İdlib’deki çatışmalar sebebiyle Ankara yeni bir füze savunma takviyesi için NATO’yla görüşüyor.
2011 yılında Suriye’de başlayan savaş, 2012’de Türkiye’yi de doğrudan etkilemeye başladı. Haziran 2012’de Türkiye’ye ait bir savaş uçağı Suriye tarafından düşürüldü. 3 Ekim 2012’de de Suriye tarafından atıldığı bildirilen top mermileri Şanlıurfa’nın Suriye sınırındaki Akçakale ilçesinde bir eve isabet etti ve 5 sivil hayatını kaybetti.
Bu gelişmelerin sonucunda Türkiye, 21 Kasım 2012’de, Suriye kaynaklı tehdide karşı, NATO anlaşmasının 4. Maddesi çerçevesinde ittifaka, hava savunmasının güçlendirilmesi talebini iletti. 4 Aralık 2012’de Brüksel’de düzenlenen NATO Dışişleri Bakanları toplantısında “Türkiye’nin ulusal hava savunmasının takviyesi konusunda” mutabakata varıldı.
Türkiye’deki füze savunma sistemleri, bulundukları kentler ve füze savunma sistemini gönderen ülkeler şöyle:
Gaziantep – ABD
Mutabakata varıldıktan bir süre sonra, Ocak 2013’te NATO kapsamında ilk Patriot füzesi, ABD’den geldi. ABD’den gelen Patriot füzeleri Gaziantep’e konuşlandırıldı. ABD, Eylül 2014’te Suriye’de IŞİD’e karşı hava operasyonlarına başladı. Aynı yılın Ekim ayında da karada IŞİD’e karşı savaşmak üzere YPG ile işbirliğine başladı.
ABD, Ağustos 2015’te Gaziantep’te konuşlu Patriot füzelerini “tehdit algısının değişmesi sebebiyle” geri çekme kararı aldığını duyurdu. Türkiye ile ABD tarafından yapılan ortak yazılı açıklamada “ABD ve NATO Türkiye’nin güvenliğini ve istikrarını destekleme konusunda kararlıdır” dendi ve gerekli görülmesi halinde füze bataryalarının ‘bir hafta içerisinde ‘yeniden Türkiye’ye gönderileceği ifade edildi.
Aynı yılın Ekim ayında füzeler ABD’ye geri gönderildi. Gaziantep’e, ABD’nin Patriot bataryalarını geri çekmesinin ardından NATO tarafından yeni bir savunma sistemi yerleştirilmedi.
Kahramanmaraş – Almanya ve İtalya
Yine Aralık 2012’deki NATO kararı kapsamında, Almanya da 2 adet savunma füzesini Şubat 2013’te Kahramanmaraş’a yerleştirdi. 1 yıllığına gönderilen füzelerin süresi 2 kez uzatılarak 2015’e kadar Kahramanmaraş’ta kaldı. 2015’in Ağustos ayında, ABD ile eş zamanlı olarak Almanya da bataryaların süresini bir kez daha uzatmayacağını açıkladı.
Patriot misyonu çerçevesinde Kahramanmaraş’ta bulunan 260 Alman askerinin de yıl sonuna kadar geri çekeceğini duyurdu. Dönemin Almanya Savunma Bakanı Ursula Von der Leyen, bakanlığın internet sitesinde yayımlanan bir yazılı açıklamada, sürenin uzatılmama gerekçesini şu ifadelerle açıkladı:
“2013’ten bu yana Suriye’den Türkiye’ye yönelik tehditlerin yapısı değişti. O dönemde Devlet Başkanı Beşar Esad birincil tehditken, şu anda asıl tehdit unsuru IŞİD haline geldi.”
Almanya da çekti
Aynı yılın Ekim ayında da Alman ordusu, Patriot füze savunma sistemlerinin devre dışı bırakıldığını duyurdu. Birkaç ay içinde de Alman askerleri ve füzeler Almanya’ya geri gönderildi. Bir sonraki yılın ortasında, Haziran 2016’da, Kahramanmaraş’ta Almanya’dan kalan boşluk, İtalya’nın SAMP-T hava savunma sistemiyle dolduruldu. Fransa-İtalyan ortak yapımı 2 adet SAMP-T füzesi, biri opsiyonel biri yedekte olmak üzere Kahramanmaraş’a konuşlandırıldı.
Bu sırada Türkiye, uzun menzilli füze savunma sistemi satın almak için 2013’te açtığı ihaleyi kazanan Çin’le görüşmeleri sonlandırdığını duyurmuş; ikinci sıradaki İtalya-Fransa ortaklığıyla SAMP-T füzelerini satın almak için görüşmeler yürütmeye başlamıştı.
İtalya DSG’ye saldırı nedeniyle geri çekti
İtalya da bu füzelerin görev süresini birkaç kez uzattıktan sonra, Ekim ayında bir açıklama yaparak bir kez daha uzatma yapılmayacağını duyurdu. Ankara’ya da, 15 Kasım 2019 itibarıyla füzelerin ülkeden çekileceğini bildirdi. 25 Ekim’de İtalya Savunma Bakan Yardımcısı Angelo Tofalo, SAMP-T sisteminin sökme çalışmalarının başladığını duyurdu. İtalyan basınında, İtalya’nın füze savunma sistemini geri çekme kararının, Türkiye’nin Ekim ayında Kuzey-Doğu Suriye’de DSG’ye yönelik saldırıya tepki olarak verildiği belirtildi.
Adana – Hollanda ve İspanya
2012’de Türkiye’nin talebini ilk olarak iletmesinin ardından NATO’nun Türkiye’ye göndermeye karar verdiği 6 Patriot füzesinden diğer ikisi de Ocak 2013’te Hollanda’dan geldi ve Adana’ya yerleştirildi. Hollanda’dan gelen Patriot füzelerinin ve yaklaşık 150 askerin görev süresi 2 yıldı.
2 yılın sonunda Hollanda, bu süreyi uzatmama kararı aldığını duyurdu. İncirlik Üssü’nde görev yapan Hollanda Patriot Birlik Komutanı Albay Niels Vredegoor, “Son iki yılda aralıksız görev almamız sebebiyle büyük modernizasyon ve güncellemeler ertelendi. Üstelik, ileri teknoloji silah ve sistemlerine, yüksek teknoloji bakım gerekmektedir. Bu ağır bakımı burada yapmamız mümkün değil” diyerek görev süresini uzatmama gerekçesini açıklamıştı.
Sadece İspanya kaldı
Ocak 2015’te Hollanda çekilince yerine İspanya’nın 4 adet Patriot füzesi, NATO görevi kapsamında Adana’ya yerleştirildi. İspanya, 1 yıl olan görev süresini Ocak 2016 itibarıyla 6 aylık sürelerde yenilemeye devam etti.
Ekim 2019’da, Türkiye’nin DSG’ye yönelik başlattığı saldırı nedeniyle İspanya da sürenin 6 ay daha uzatılamayabileceğini açıkladı. İtalya, SAMP-T füzelerinin kesin olarak çekileceğini Ankara’ya bildirmişti.
İspanya’nın da çekilmesi, Türkiye’nin hava sahasının NATO tarafından Türkiye topraklarına yerleştirilen takviyeyle korunmayacağı anlamına geliyordu. İspanya Savunma Bakanı Margarita Robles, düşüncelerinin Patriot füzelerini geri çekmek yönünde olduğunu ancak “NATO’dan çıkacak karara bağlı kalacaklarını” belirtti.
Mayıs’a kadar uzatıldı,
24-25 Ekim’de Brüksel’de yapılan NATO Savunma Bakanları toplantısında, Türkiye’ye hava savunma desteğinin sürdürülmesi yönünde karar alındı. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ise, nihai kararı NATO üyelerinin vereceğini söylemişti. İspanya’nın görev süresini uzatmaya kesin karar vermesi ise Aralık 2019’da Londra’da düzenlenen NATO zirvesinde oldu. Zirve kapsamında Londra’da bulunan cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, İspanya Başbakanı Pedro Sanchez ile ikili görüşme gerçekleştirdi.
Görüşmenin ardından Sanchez, İspanya’dan göndeirlen Patriot füzelerinin Adana’daki varlığının süreceğini açıkladı. Füzelerin en az Mayıs 2020’ye kadar Türkiye’de kalacağını söyleyen Sanchez, bu kararın diğer NATO ülkeleri tarafından da kabul gördüğünü söyledi.
Zirvenin ardından İspanya’nın sürenin 6 ay daha uzatılması kararı resmileşti. İspanya’nın Ankara Büyükelçisi Juan Gonzales Barba, Hürriyet gazetesine verdiği röportajda “Suriye topraklarından kaynaklanan güvenlik tehdidi devam ediyor. NATO’ya katıldığımız günden bu yana Türkiye ile çok yakın müttefik iki ülkeyiz. Bizim için Türkiye’nin güvenliği demek, diğer tüm NATO müttefiklerinde olduğu gibi, İspanya’nın da güvenliği demektir” dedi.
Ocak ayında Davos zirvesinde konuşan Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da, “Özellikle son 10 yıldır hava savunma sistemlerine ihtiyacımız bulunmasına rağmen müttefiklerimiz sınırımıza konuşlu olanları geri çekti. Geriye sadece İspanya’nın bir Patriot bataryası kaldı” açıklaması yaptı.
ANKARA
