Ortadoğu ülkelerine barış ve demokrasi götüreceğini söyleyerek birçok ülkede operasyonlar yapan İran rejimi, meclis seçimi için başvuruda bulunanların büyük çoğunluğunu eledi
İran halkı, 21 Şubat’ta sandık başına gidecek ve siyasi partilerin olmadığı bir seçimde, 6 üyesini İran’ın dini lideri Hamaney’in atadığı Konseyin belirledikleri arasında tercih yapmak zorunda kalacak.
İran, ABD ile gerginliğin derinleştiği bir dönemde 21 Şubat’ta parlamento seçimlerine gidiyor. 290 milletvekili seçilecek. 1979’da başlayan rejim sonrası yapılacak 11. seçimler için aday başvuru süresi sadece bir hafta olarak belirlendi. Başvurular 1 Aralık 2019’da başladı 8 Aralık’ta sona erdi. Binlerce kişi başvuruda bulundu. Anayasayı Koruma Konseyi başvuruların büyük çoğunluğunu reddetti, ancak şu ana kadar açıklanmış bir liste de yok.
Anayasayı Koruma Konseyi, 12 üyeden oluşuyor. Bunlardan 6’sı bizzat İran’ın dini lideri Hamaney tarafından atanıyor. Diğer 6 üyesi İran yargısı tarafından parlamento tarafından kabul edilen kişilerden belirlenir. Belirlenen bu kişilerin de Hamaney tarafından onaylanması gerekiyor. Humeyni tarafından 1979’da kurulan Konsey’in ilk başkanlığını da daha sonraki yıllarda İran Cumhurbaşkanı olan Haşimi Rafsancani’ydi.
Şimdiki başkanı dini kökenli Ahmed Cenneti. Başkan Yardımcısı hukukçu Muhammed Rıza Alizade, Sözcüsü hukukçu Abbas Ali Kedhüdayi’dir. Diğer üyeleri Mahmud Haşimi Şahrudi, Muhammed Rıza Müderrisi Yezdi, Muhammed Mumen, Mehdi Şabzendedar ve Muhammed Yezdi, Fazlullah Musevi, Sam Savedkuhi, Muhsin İsmaili, Siyamed Rahpeyk ve Necatullah İbrahimiyan. Seçime bir hafta kala aday olabileceklerin listesi açıklanacak, çok sayıda isim adaylıklarının çeşitli gerekçelerle kabul edilmediğini açıkladı. Adaylık başvuruları kabul edilmeyenler arasında tanınan kişeler de var. Biri Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin damadı Kambiz Mehdizade, bir diğeri ise Humeyni ideolojisinin bir numaralı savunucusu ve yorumcularından Murtaza Motehari’nin oğlu ve halen Tahran Parlamenteri olan Ali Motehari.
Ayaklanmalardan sonra
11. seçim son 4 yılda halk tarafından en fazla ayaklanma ve gösterinin yapıldığı; toplumsal ve ekonomik çalkantının en fazla olduğu bir dönemde yapılıyor. Protestocuların katledilmesi sonrası yapılacak seçimde katılımın ne düzeyde olacağı merak ediliyor. En düşük katılımlı seçim yüzde 51.21 ile 7. seçim oldu. Bu seçim 20 Şubat 2004’te yapılmıştı.
Parlamento ve partiler gerçeği
Parlamentoda 290 parlamenter bulunuyor. 5’i azınlıklara kontenjanı için belirlenmiş durumda. Azınlıklar ve inançlara ayrılan kontenjanın 2’si Yahudilere, 1’i Zerdeştilere, 1’i Asurilere, 1’i de Keldanilere ayrılmış. Şu ana kadar bir kadın ya da Sünni İran Parlamentosu Başkanı ve Yardımcısı olabilmiş değil. Çok partili sistem olmadığı için mevcut partiler sivil toplum örgütü niteliğinde çalışıyor. Parlamento, cumhurbaşkanlığı ve uzmanlar meclisi seçimlerinde, bireyler bağımsız olarak aday olurlar. Bu bağlamda siyasi parti faaliyeti yürütemezler. Bununla birlikte parlamentoda grup kuramazlar. Seçimlerde ‘cephe’ ittifakları kuruluyor.
Eski başbakan 11 yıldır ev hapsinde
Humeyni döneminde başbakan olan ve Haşimi Rafsancani ile başbakanlık görevini yapan Mir Hüseyin Musevi, 2009’da Cumhurbaşkanlığı için aday oldu. Mir Hüseyin Musevi, Mahmud Ahmedinejad’a karşı 11 yıl aralıksız bir şekilde parlamento başkanlığını yapan Mehdi Kerrubi ile birlikte aday oldu. Seçimlere hile karıştırıldı diye itirazlarda bulundular. İtirazları kabul olmayınca İran halkı sokaklara döküldü. Mir Hüseyin Musevi ve Mehdi Kerrubi de bu gösterilerde yer aldı. Gösteriler bastırıldıktan sonra ev hapsi cezasına çarptırıldılar. 11 yıldır ev hapsi cezasını çekiyorlar.
SÜLEYMANİYE
