Neredeyse herkesin gönlünde yer etmiş Kemal Sunal’ın efsane filmlerinden ‘Tokatçı’yı birçoğumuz hatırlarız. Filmin konusu her ne kadar bizim konumuzla ilgili olmasa da bir sahnesinin konumuz ile bağlantısı var. Filmde Osman (Kemal Sunal) sevdiği kadın Emine (Nazan Saatçi) ile evlenmek için kendisinden istenilen parayı denkleştirmek üzere gurbete çalışmaya gider. Osman tamamladığı parasıyla köye dönerken soyulur. Soyulma sahnesinde; tren yolculuğu sırasında oturacak yer arayan ve eli göğsünde kabinleri dolaşarak yer arayan daha sonra bir ailenin sorusu üzerine “Antep’e evlenmeye gidiyorum” diyen Osman ailenin daveti üzerine oturur. Elini cebinden çekmeyen Osman’ın üzerinde yüklü miktarda para olduğunu anlayan aile fertleri uykularının geldiğini belirterek perdeleri çeker ve karşılıklı esnemeye başlar. Filmdeki tüm karakterler peş peşe esner. Esneme sahnesi o kadar yoğundur ki belki de filmi izleyen ekran başındaki izleyiciler bile esner.
Doğal bir tepki
Günlük yaşamda karşımızda biri esnediğinde biz de esnemeye başlıyoruz. Neden karşımızdaki esneyince biz de esneriz? Genelde uykusuzluktan kaynakladığını, refleks olduğunu düşünsek de çok esnemek kafamızda soru işaretlerini de beraberinde getiriyor. Esnemek insan iradesinde olmadan gelişen bir hareket ve yüz refleksi olarak tanımlanıyor. Uzmanlar, beyinde esnemeyi sağlayan merkezin hipotalamusta bulunduğunu belirtiyor. Esneme, ağızdan alınan derin bir nefesin karaciğerin tümünü doldurması eylemi ve vücudun doğal bir tepkisi olarak tanımlanır. Ancak çok sık oluyorsa bir uyku bozukluğunun belirtisi de olabiliyor.
Isıyla bağlantısı
Esnemenin nedenlerini araştıran New York Eyalet Üniversitesi’nden uzmanlar, esnemenin beynin ısısıyla alakalı olduğunu belirtiyor. Araştırma verilerine göre; stres ve kaygı zamanlarında beynin kimyasal yapısı değişiyor ve vücut, ‘normalleşme’ için ortalama altı saniye boyunca esniyor. Araştırmacılar içerisinde yer alan bilim insanı Andrew Gallup, beynin aşırı ısınmaya karşı hassas olduğunu açıklarken, ısının bir dereceden bile az bir değişim göstermesi halinde, tepki verme süresinin azaldığını ve hafızanın zayıfladığını söylüyor. Gallup, bu eylem ile beynimizi aşırı ısınmadan koruduğumuza dikkat çekiyor. Soğukta azalıyor Araştırmada fiziksel deneylere de yer veriliyor. Farklı sıcaklıklarda insanların esneme oranları ölçülmüş. Normal oda sıcaklığında bulunan insanların yüzde 48’i esnerken, başlarına soğuk bez ile kompres yapılan insanlarda esneme oranının yüzde 9’a kadar düştüğü görülmüş. Wall Street Journal gazetesine konuşan araştırmanın yürütücülerinden bilim insanı Gregory Collins, araştırma sonucunda esnemenin karmaşık bir süreç olduğu bulgusuna ulaştıklarını, esnemenin sıcak havalarda daha sık meydana geldiğini ve yorgunluk ile esneme arasındaki ilişkiyi de incelediklerini kaydetti. Araştırmada esnemenin bulaşıcı olduğu konusunda da bilgiye yer veriliyor.
Etki-tepki gibi
İnsan beyni sinir sistemi aracılığıyla vücudumuza birçok mesaj iletir. Esneyen birini gördüğümüzde onun oluşturduğu etkiye bizim de esneyerek tepki vermemiz buna bir örnek olabilir. Esnemenin bulaşıcı bir eylem olduğunu yazının girişindeki örnekten de görebiliriz. Belki de bu yazıyı okurken birçoğumuz esnemeye başladık bile, ne dersiniz? Uzmanlar esneme eyleminin gülmek gibi olduğunu söylüyor. Karşındakinin güldüğünü görünce güldüğümüz gibi. Cornell Üniversitesi araştırmacıları ise esnemenin kas gerginliğinin azalması sonucu meydana geldiğini belirtiyor. Yapılan araştırmalarda insanların yüzde 75’i sabah esniyor. Yemek yedikten sonra ve gerinirken esneme olaylarının arttığının belirtildiği araştırmada, insanların yüzde 70’i bir başkasının esnemesin gördüğünde esniyor. Bu da eylemin bulaşıcı olduğunun ispatı niteliğinde. Bilimsel olarak esnemenin hem uyku haliyle hem duygusal anlarımızla hem de oksijen azlığı ile ilgisi olduğu da iddia edilir ancak New York Eyalet Üniversitesi’nin araştırmacıları, bu iddianın doğru olmadığı görüşünü savunuyor.
İnsanlara özgü değil
Esnemek insana özgü bir eylem değil. Hayvanlar da esniyor. Hatta hayvanların esnemelerine dair yapılan bazı araştırmalarda hayvanların esnemesinin bazen herhangi bir tehdide karşı uyarı anlamı taşıdığı ve etraflarındaki düşmanlarını korkutmak için bu eylemi gerçekleştirdiği de belirtiliyor.
Günde en az 15 kez esniyoruz
Esnemenin ilk kez anne karnında gerçekleşen bir refleks olduğu belirtilen araştırmalara göre 100 insandan 90’ı, günde ortalama 15 kez esniyor. Peki bundan rahatsız oluyorsak ne yapmalıyız; su içmek, yüzümüzü soğuk suyla yıkamak çözüm olabiliyor. Hava almak ve hareket etmek, esnemeyi azaltabiliyor. Kendini esnememek için tutmanın faydası yok, çünkü esnemek doğal bir refleks.
