Ankara Şubesi Hapishaneler Komisyonu, İç Anadolu Bölgesi’ndeki cezaevlerinde yaşanan ihlallere ilişkin hazırladığı raporda, cezaevi yetkilileri tarafından uluslararası sözleşme ve yasaların ihlal edildiği belirtildi
İnsan Hakları Derneği (İHD) Ankara Şubesi Hapishaneler Komisyonu, İç Anadolu Bölgesi’ndeki cezaevlerinde Ekim, Kasım ve Aralık ayında yaşanan hak ihlallerine dair hazırladığı raporunu açıkladı. Dernek binasında düzenlenen toplantıda İHD Merkez Yürütme Kurulu (MYK) üyesi Nuray Çevirmen konuştu.
Çevirmen, raporu Bolu F Tipi, Kırıkkale F Tipi, Sincan Kadın, Sincan 2 Nolu F Tipi, Tokat T Tipi Kapalı cezaevlerinden gelen mektuplar, avukat ziyaretleri ve aileleri tarafından yapılan başvurular sonucunda hazırladıklarını söyledi.
İç Anadolu Bölgesi’ndeki cezaevlerinde 134 hasta tutuklu bulunduğunu ve bunların 31’ninin ağır hasta tutuklu olduğunu vurgulayan Çevirmen, şöyle devam etti: “3 ağır hasta mahpustan Mehmet Yamaç ameliyat nedeniyle Kayseri Bünyan 2 Nolu T Tipi Kapalı Cezaevinden Sincan 2 Nolu F Tipine sevki yapılmış ve safra kesesi ameliyatı olmuştur. Medeni Tarlan Kolon Kanseri teşhisi ile Bolu F Tipi Kapalı Cezaevi’nden Sincan 2 Nolu F Tipi Cezaevine sevki yapılmıştır. Bir süre bacağındaki damar tıkanıklığı nedeniyle ameliyat edilmeden önce tedavi uygulanmış. Doktorların ameliyata onay vermesi ile Kolon Kanseri nedeniyle ameliyat edilmiştir. Şu anda Ankara’da tedavisine devam edilmektedir. Cihat Özdemir Kırıkkale F Tipi Kapalı Cezaevinde tiroid kanseri teşhisi ile Ankara 2 Nolu F Tipi Kapalı Cezaevi’ne sevki yapılmış. Ameliyat edilmiş ve Ankara’da tedavi süreci devam etmektedir.”
Çevirmen, 73 kişinin kendilerine başvuruda bulunduğunu belirterek, cezaevlerinde yaşanan hak ihlallerini de şöyle sıraladı:
“* Hastane sevklerinin sık sık ertelenmesi, iptal edilmesi ve genel olarak geç yapılıyor
* Hastalandıklarında hapishane revirine geç çıkarılmakta
* Hastanelerde yapılan tahlil sonuçlarının ve çekilen filmlerin cezaevi görevlerince alınıp doktora götürdüğü, bu nedenle doktorun öneri, uyarı ve kararlarından haberleri olmuyor
* Sağlık raporları tutuklulara verilmiyor
* Tecrit, izolasyon ve baskı amaçlı olarak devreye sokulduğunu iddia ettikleri ve astım gibi rahatsızlıkları da olumsuz etkilediğini belirttikleri tek hücreli ring araçlarıyla hastane sevkleri yapılıyor
* Hem hastaneye götürülmeleri sırasında hem hastane önünde gün boyu ring aracı hücresinde kelepçeli olarak tutuluyor ve tuvalet, yemek, su gibi zorunlu temel ihtiyaçlarını karşılarken dahi kelepçeleri çıkarılmıyor
* Hastanelerde kelepçeli olarak muayenenin ve tedavinin dayatılıyor. İl dışı hastane sevklerinde cezaevi idaresinin günlük su ve yiyecek ihtiyaçlarını yeterince karşılamıyor.
* Tutukluların il dışı sevklerde ihtiyaçlarını karşılayabilmek için yasal olarak kendi hesaplarından 100 liraya kadar para verilmesi gerekirken, talep etmelerine rağmen verilmiyor.
* Yasak olmamasına rağmen Yeni Yaşam gazetesi mahpuslara verilmemektedir.
* Hapishanelerde kitap sayısının sınırlandırılması uygulaması devam etmekte, süreli yayınlar düzensiz verilmekte, mektuplar engellenmekte, radyolar geri verilmemekte; kantinde satılan ürünler çeşitlendirilmemekte, pahalı satılmakta; yemekler özensiz ve yağlı yapılmakta, az miktarda verilmektedir.
* Tokat T Tipi Cezaevi’nde askeri nizam şeklinde ayakta sayım uygulaması getirilmiş, bu uygulamayı kabul etmeyen mahpuslara 13 gün hücre cezası, 54 kişiye de iletişim, haberleşme ve görüş yasağı cezası verilmiştir.
* Mahpuslar gerek hücrelerinde yapılan aramaların gerek hapishane içinde ve dışında üzerlerinin aranmasının provakatif biçimde yapıldığını, aramaların amacı dışına çıkılarak taciz boyutuna vardığını, giysi ve diğer eşyalarının tahrip edildiğini ifade etmektedirler.
* Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum mahpusların en çok yakındıkları konu ise, hasta dahi olsalar, havalandırmaya çıkarılma süresinin bir saat olarak uygulanmasıdır; bu mahpusların ‘en az bir saat havalandırmaya çıkarılmalarına’ dair yasal düzenleme, genel olarak ‘en az’ süre üzerinden yani bir saat olarak uygulanmaktadır
* Gene bu dönemde mahpusların hapishanelerde hakarete uğradıklarına, tehdit ve darp edildiklerine, işkence gördüklerine dair başvurularında artış mevcuttur. Mahpusların darp edildiklerine ve işkence gördüklerine dair şikayetleri maalesef hemen her zaman sonuçsuz kalmakta; etkili ve etkin soruşturma yapılmamaktadır
* Ağırlaştırılmış hükmü olmadığı halde bazı mahpuslar tek başlarına tutulmaktadır. Bu konu ile ilgili olarak yapılan başvurular cevapsız kalmaktadır”
Çevirmen, genel hak ihlallerini sıraladıktan sonra cezaevlerinde yaşanan hak ihlallerini de başlık başlık şöyle sıraladı:
Bolu f tipi kapalı ceza infaz kurumu
* Sağlık sorunları çözülmemekte, hastalar revire çıkarılmamakta, çıkarıldıklarında da tanı konulmadan verilen ilaçlarla geçiştirilmeye çalışılmakta ve sağlık sorunları kronik bir hale gelmektedir.
* 10 saat olması gereken sohbet hakları 3 saatle sınırlandırılmış, sohbet gurupları 6 ay-1 yıla kadar değiştirilmeyerek yeni bir tecrit yöntemine dönüştürülmüştür.
* Daha önce haftada bir olan spor faaliyeti, ayda iki kez ile sınırlandırılmıştır ve grupları sohbet gurubuyla aynı olup, sohbet süresi boyunca değiştirilmemektedir. Kütüphaneye çıkarılmamaktadırlar ve daha önce az da olsa yararlanabildikleri saz, bilgisayar ve resim atölye faaliyetleri tamamen ortadan kaldırılmıştır.
* Odalar değiştirilmemekte; dört beş yıldır oda değiştirmemiş mahpusların oda değişim talebi dahi ‘niçin oda değiştirmek istiyorsun’ biçiminde sorgulamalara tabi tutulmaktadır. Cezaevindeki odaların yarısı hiç güneş görmemektedir. Sinüzit vb. rahatsızlıkları olanlar böylesi odalarda çok zorlanmakta ancak bu sağlık gerekçeleri bile dikkate alınmamaktadır.
* Aramalarda yazılarına el konulmakta, mektupları engellenmekte, dilekçelerine zamanında cevap verilmemektedir. Mahpuslar, yazdıkları dilekçelerinin yanıtını almak için yeni dilekçeler yazmak zorunda kalmaktadır.
* 5 Kasım 2019 tarihinde Bolu F Tipi Cezaevi’nde kalan Mehmet Manas Doğanay ve Ayberk Demirdöğen’in koğuşlarına girilerek ağır işkencenin yapıldığı, mahpusların kafalarının duvarlara vurulup, yüzlerine tekmeler atılarak dövüldüklerini ve sonrasında tekli hücrelere konulmuşlar.
* Bolu F Tipi Kapalı Cezaevinden kalan Nurullah Semo aylardır tek tutulduğunu, üç kişilik bir odaya geçmek için bugüne kadar gösterdiği tüm çabalara, girişimlere rağmen sonuç alamadığını yazmış.
Kırıkkale f tipi kapalı ceza infaz kurumu
* Doktorlar kelepçeli muayene dayatıyor, Astım gibi rahatsızlıkları olumsuz etkileyen tek hücreli ring araçlarıyla hastane sevklerinin yapılması ve hastane sevklerinin sık sık ertelenmesi, iptal edilmesi ve genel olarak geç yapılıyor.
* Hastane girişi, muayene işlemleri, randevu gibi işlemlerinin yapılması için cezaevi idaresi tarafından ‘sağlıkçı gardiyan’ görevlendirilmesi yapılmadığından, askerin ‘bizim işimiz değil’ gerekçesiyle hastane giriş işlemlerini yapmadığını ve tedavileri yapılmadan cezaevine getirildiklerini belirtmektedir.
* İl dışı hastane sevklerinde cezaevi idaresinin günlük su ve yiyecek ihtiyaçlarını yeterince karşılamadığını, hijyene özen gösterilmeksizin yalnızca iki domates, biber, reçel ve bir ekmekle geçiştirildiğini, normal günlük yiyecek içeceklerinin karşılanmadığı gibi il dışı sevklerde ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri için yasal olarak kendi hesaplarından 100 liraya kadar para verilmesi gerekirken, talep etmelerine rağmen verilmediğini aktarmıştır.
* Kelepçeli muayenenin dayatıldığını, kelepçeyi açtıran doktora rastladıkları istisnai durumlarda da jandarmanın kelepçeyi açtırmamak için doktora yönelik gözdağı, üstü kapalı tehdidiyle kelepçelerin açtırılmayarak muayene ve tedavilerinin engellendiğini, Kırıkkale Üniversite Hastanesi, Kırıkkale Yüksek İhtisas Hastanesi, Kırıkkale Diş hastanesine yapılan sevklerinde bu sorunları yaşadıkları için muayene ve tedavinin imkansız hale geldiğini, özellikle de Diş Hastanesi’nde kelepçeli muayene ve tedavi dayatması nedeniyle diş tedavilerini yaptıramadıklarını, aylardır diş ağrısı çeken ve her defasında kelepçeli tedavi dayatması yapıldığı için tedavi olmayan arkadaşlarının olduğunu, Diş Hastanesindeki bu uygulamaya son verilmesi için yaptıkları bütün girişimlerin sonuçsuz kaldığını ifade etmiştir.
* Kitap sayısı sınırlanmakta, yayınlar düzensiz verilmekte, mektupların engellenmektedir.
* Berberde makaslar kaldırılmıştır, hücrelerdeki makasları el konulmaktadır.
* Ziyaret günlerinde ziyaret yerine koğuşlardan yiyecek içecek götürme yasaklanmaktadır.
* Havalandırmalarda kamera bulundurulmakta, her yanı kameralar ile çevrili olmasına rağmen sisli havalarda sis bahane edilerek havalandırma kapıları açılmamaktadır.
* Kantinde satılan ürünlerin çeşitlendirilmemekte, bulunan ürünler pahalı satılmakta, yemekler özensiz ve yağlı yapılmakta, az miktarda verilmektedir.
* Baskın, aramalar sıklıkla yapılmakta, uzun dalga radyo el konulmaktadır.
* Selçuk Çelik’e koli ile kitaplarla birlikte gelen manzara fotoğrafları kendisine verilmemiştir
* 13 Aralık 2019 tarihinde Selçuk Çelik, Erdi Sidal ve Hasan Akman’ın kaldığı C-19 hücresine yapılan baskın aramada, hücrede bulunan önceden kantinden para ile satın aldıkları ufak makas yasak olduğu gerekçesiyle alınmıştır.
Sincan kadın kapalı ceza infaz kurumu
* 25 Aralık 2019 günü öğleden önce, kantin sorumlusu gardiyan tarafından 5 koğuşun adları sayılarak (E2, E3, E4, I1, I2) ‘bu koğuşlara su satılmaması talimatının müdür tarafından verildiği’ söylenmiş. Gerekçe olarak, su stoku yapıldığı ileri sürülmüş. Ancak yapılan girişimler sonucunda aynı gün su verilmeye tekrar başlanmış.
* Son olarak, gerek başvurucunun koğuşunda gerekse diğer koğuşlarda sevk talebinde bulunanların dilekçelerinin Adalet Bakanlığı’na gönderilmemesinden şikayet ediliyor. Çünkü sevk isteyenlere Adalet Bakanlığı’ndan gelen herhangi bir cevap tebliğ edilmiyor; bunun yerine idarenin el yazısıyla ret cevapları veriliyor.
Tokat t tipi kapalı ceza infaz kurumu
* Sohbet, resim, atölye, bilgisayar gibi faaliyetlerin olmadığını, sadece haftada 45 dakika spor olduğunu, aynı davadan kişilerin ‘oda boyanacak’ denilerek ayrı ayrı bloklara verildiğini, tüm haberleşme araçlarının ellerinden alındığını, bir radyo için 13 gün hücre cezası verildiğini, ayakta tekmil için dayatmanın olduğunu, ayakta tekmil vermedikleri için 54 kişiye iletişim, haberleşme ve görüş cezası verildiğini, 4 ayrı dosyadan 4 ay iletişim ve haberleşme cezaları verildiği aktarmıştır.”
Çevirmen, cezaevlerinde, yetkililer ve cezaevi müdürlerinin uluslararası insan hakları sözleşmeleri ve Anayasa’dan alan yasal düzenlemelere aykırı işlemler ve uygulamalar yaptığını vurguladı. BM Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi’nin 10’uncu Maddesinde “Özgürlüğünden yoksun bırakılmış kişiler insani muamele ve insanın doğuştan kazandığı insan onuruna saygılı davranış görme hakkına sahiptir” denildiğini hatırlatan Çevirmen, “Oysa ki; İç Anadolu Bölgesindeki cezaevlerinde insanlık onuruna yakışır muamele yapılmamakta ve mahpuslar şiddet, hakaret ve kötü muameleye ve hak ihlallerine maruz kalmakta, hasta olanların tedavileri aksatılmakta, iletişim ve bilgi edinme hakları engellenmektedir” dedi.
‘Sorumlulara cezai yaptırım uygulanmalı’
Çevirmen, taleplerini şöyle sıraladı:
“* Cezaevlerinde son dönemlerde artış gösteren işkence ve darp vakalarına son verilmeli, sorumlu olan kişiler hakkında soruşturma açılmalı ve cezai yaptırımlar uygulanmalıdır.
* Hastaların havasız, kışın soğuk, yazın sıcak ringler ile hastaneye sevk edilmesi, hastane önlerinde ringler içerisinde saatlerce bekletilmesi uygulamalarına son verilmelidir. Hastaların ring araçları ile değil, ambulanslar ile hastanelere sevkleri sağlanmalıdır. Hastaların revire çıkarılmaları, hastaneye sevkleri hızlandırılmalıdır. Teşhis, tedavi ve kontrollerinin uzman doktorlar tarafından yapılması sağlanmalıdır.
* Kelepçeli muayene ve tedavi yöntemi uygulamasından vazgeçilmelidir. Bu uygulama nedeniyle birçok hasta mahpusun tedavisi yapılamamaktadır.
* Yasaklama kararı olmayan kitap, gazete ve dergilerin mahpuslara verilmesinin önündeki engeller kaldırılmalı, haber alma hakkına saygı gösterilmelidir.
* Ailelerinden uzakta olan mahpusların, maddi koşullar ve hastalıklar nedeniyle ziyarete gelemeyen ailelerine yakın cezaevlerine nakil talepleri kabul edilmelidir.
* Hapishanelere bağımsız sağlık kurumlarının girmesine ve inceleme yapmasına izin verilmelidir. Hapishanelerin denetiminde başta meslek kuruluşları ve insan hakları örgütleri olmak üzere ilgili kuruluşların yer alacakları şekilde yasal düzenlemeler yapılmalıdır.
* İnfaz sistemi ve hukuk sistemi bir bütünlük içinde ele alınarak değerlendirilmeli, insan haklarına, evrensel hukuk ilkelerine uygun çözümler üretilmelidir.
* Hapishanelerde yaşanan tüm hak ihlallerine ve sağlığa erişim engellerine karşı Adalet Bakanlığını, İç İşleri Bakanlığını, Sağlık Bakanlığını, Meclis İnsan Haklarını İnceleme Komisyonunu, Kamu Denetçiliği Kurumlarını ve ilgili tüm kurum ve kuruluşları göreve davet ediyoruz.”
