Güçlü radar ve savunma sistemlerinin olduğunu söyleyip bölge ülkelerine meydan okuyan İran’da yolcu uçağının düşürüldüğünün itirafıyla oklar yeniden rejime çevrildi. Anma, rejim karşıtı gösteriye dönüştü: ‘Yalancılar istifa’
İran’ın askeri uçak mı, cruise füzesi mi diye ayırt edemeyerek yolcu uçağı düşürmesinin yarattığı trajedi itiraf edilince Tahran’da protesto başladı. Protestocular rejimin başı olan isimlere “Bana fitneci deme, fitnecinin kendisi sensin” dedi. Muhalif liderlerden Mehdi Kerrubi de, katliamlar zinciri yaşanırken dini lider Ali Hamaney’in kudret, cesaret, yönetim ve siyaset, rehberlik için yeterli şartlara sahip olmadığını vurguladı.
Yolcu uçağını mezarlığa, Tahran’ı ölüm kentine çeviren dramatik olaydan sonra İngiltere’nin Tahran büyükelçisinin gözaltına alınması da diplomatik kriz çıkardı. İngiltere “yol ayrımı” vurgusu yaptı. Sivil uçağı ABD cruise füzesi sanıp düşürerek 82 İranlı, 63 Kanadalı, 11 Ukraynalı, 10 İsveçli, 4 Afgan, 3 Alman ve 3 İngiliz’in ölmesine neden olan İran yönetimi protesto edildi. Tahran’dan havalandıktan hemen sonra düşürülen Ukrayna havayollarına ait yolcu uçağında hayatını kaybedenler için 11 Ocak’ta başkentteki Emir Kebir Üniversitesi’nin önünde anma yapıldı.
‘Ülkeyi rahat bırak’
Kasım Süleymani’nin cenazesi kent kent dolaştırılıp iç muhalefete karşı da estirilen hamaset rüzgarına rağmen anma rejim karşıtı sloganların atıldığı protestoya dönüştü. Eylemciler “Devrim Muhafızları utan, ülkeyi rahat bırak”, “Diktatöre ölüm”, “Yalancılar istifa”, “Silahlı kuvvetler genel komutanı (Hameney) istifa”, “Bana fitneci deme, fitnecinin kendisi sensin” şeklinde sloganlar attı. Trajedinin arka planı deşifre olunca ne yapacağının şaşkınlığını yaşayan İran Meclisi’ndeki (İslami Şura Meclisi) oturuma İran Devrim Muhafızları Genel Komutanı Tümgeneral Hüseyin Selami katıldı. Meclis Başkanlık Divan Sözcüsü Esedullah Abbasi yaptığı açıklamada, 12 Ocak’taki kapalı oturumla ilgili “Oturumda Devrim Muhafızları Kudüs Gücü Komutanı Korgeneral Kasım Süleymani’ye yapılan terör saldırısı, Tahran’da meydana gelen uçak kazası ile ABD’nin Irak’taki iki askeri üssüne yönelik düzenlenen füzeli operasyon görüşülecek” dedi.
‘Hamaney yetersiz’
İran’da yıllardır ev hapsinde tutulan muhalif liderlerden Mehdi Kerrubi, ülke lideri Ali Hamaney’in “rehberlik” için yeterli şartlara sahip olmadığını kaydetti. Kerrubi, Hamaney’e yazdığı ve ev hapsinde olan eski başbakanlardan Mir Hüseyin Musevi’ye yakınlığıyla bilinen “Kaleme” adlı internet sitesinde yayınlanan mektubunda ülkenin içinde bulunduğu durumla ilgili eleştirilerde bulundu. Hamaney’i 2009’daki cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ardından yaşanan olaylar, 2018’in başında meydana gelen gösteriler ve son olarak benzin zammı protestocularına uygulanan muameleden sorumlu gören Kerrubi, şunları kaydetti: “Bu olaylar katliam zincirinin halkalarını oluşturuyor. Eğer söyledikleri gibi bu facialara herhangi bir dahliniz yoksa ve hakikati öğrenmeye de çalışmadıysanız, nasıl bir silahlı kuvvetler genel komutanısınız ki başkaları sizinle ve ülkeyle böyle oynayabiliyor? Bu durumda da çok açıktır ki kudret, cesaret, yönetim ve siyaset yönünden rehberlik için yeterli şartlara sahip değilsiniz.”
Uçağın düşürülmesinden silahlı kuvvetler genel komutanı olarak Hamaney’in sorumlu olduğunu belirten Kerrubi, şunları ekledi: “Lütfen söyleyin: Çarşamba sabahı facianın meydana geldiği anda olayın içinde miydiniz yoksa size yakın medyanın iddia ettiği gibi cuma günü mü haberdar oldunuz?… Askeri, emniyet ve diğer yetkililere halkı yanıltma yönünde izin verdiyseniz hiç şüphesiz ki anayasaya göre rehberlik sorumluluğunu üstlenme şart ve sıfatlarına sahip değilsiniz demektir.” Ukrayna Uluslararası Havayolları, halihazırdaki rotaların değiştirildiğini, bölgedeki uçuşların bundan sonra İran üzerinden yapılmayacağını duyurmuştu.
Özüre ek olarak tazminat notası
İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy’i aradı, yolcu uçağını yanlışlıkla düşürdükleri için özür diledi. Ukrayna Devlet Başkanlığı Ofisi’nden yapılan yazılı açıklama şöyle: “Ruhani, 176 kişinin hayatını kaybettiği trajediyle ilgili İran adına özür diledi. Ruhani, trajedinin, ülkesinin hatalı eylemleri yüzünden meydana geldiğini tamamen kabul ediyor.” Açıklamada, Ukrayna Dışişleri Bakanlığı’nın İran’a olayla ilgili tazminat şartlarını içeren nota vereceği vurgulandı.
Trump’tan Farsça mesaj
ABD Başkanı Trump, İran’da düşürülen Ukrayna uçağı için düzenlenen anma programını protestoya dönüştüren göstericilere destek verdi. Twitter hesabından yaptığı paylaşımda, “Benim yönetimim sizinle birlikte olmaya devam edecek” diyen Trump, protestoculara seslenerek, “İran’ın cesur ve acı çeken halkına: Başkanlığımın başından beri yanınızda durdum ve benim yönetimim sizinle birlikte olmaya devam edecek. Protestolarınızı yakından takip ediyoruz ve cesaretinizden ilham alıyoruz” ifadelerini kullandı. Attığı ikinci twitte de Trump, “İran hükümeti, İran halkının devam eden protestoları ile ilgili insan hakları gruplarına, gerçekleri izlemeleri ve raporlamaları için izin vermelidir” dedi. “Barışçıl protestocuların katledildiği” başka bir olay veya internetin kapatılmasının söz konusu olmaması gerektiğini vurgulayan Trump, “Dünya izliyor.” uyarısında bulundu. Trump, daha sonra her iki mesajın Farsçasını da paylaştı.
Şirketi de ‘iş yapmış’
ABD’nin Bağdat elçiliğine saldırıları planladığı suçlamasıyla Kasım Süleymani’nin Bağdat’ta öldürülmesi sonrası gerilim sürerken, The Independent’tan Andrew Feinberg’in haberine göre, İranlı general Süleymani, Donald Trump’ın bir zamanlar dolaylı olarak iş yaptığı bir kuruluşu yönetmişti. Süleymani’nin 2008’de ilişkide olduğu oligarklardan ikisi, Kamal ve Keyumars Dervişi tarafından kontrol edilen İranlı inşaat şirketi, Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de apartman kompleksi inşa etmek için Azerbaycanlı milyarder Ziya Mammadov’la sözleşme imzaladı. Dönemin Azerbaycan Ulaştırma Bakanı Mammadov, ABD tarafından Azerbaycan standartlarında dahi “yolsuzlukta ün salmış” diye tanımlanmıştı. Azerbaycan, Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün 2012 Yolsuzluk Endeksi’nde 139. sırada yer almıştı. New Yorker’a göre, Dervişi’nin Azarpassillo adlı şirketi aslında Devrim Muhafızları için İran’a kara para aklayarak yaptırımlardan kaçtıkları bir paravandı. Proje başta hiçbir yere varmadı ama 4 yıl sonra Mammadov yeni bir ortak bulunca “şehrin ve Hazar Denizi’nin muhteşem manzarasına sahip” lüks bir apartman ve kule otel olarak yeniden tasarlandı. Mammadov’un bulduğu ortaksa, The Trump Organisation’dı. Şirket, şirketin başkanı ve CEO’su olan Trump tarafından yönetilmesine rağmen, projedeki kilit isim gelecekteki ABD Başkanı’nın kızı (ve başkanlığında üst düzey danışmanı) Ivanka’ydı.
Londra: İran yol ayrımında
İngiltere’nin Tahran Büyükelçisi Rob Macaire, Emir (Amir) Kebir Üniversitesi önünde bir saat boyunca gözaltında tutuldu. İran’ın yarı resmi haber ajansı Tesnim’in haberine göre, İngiltere’nin Tahran Büyükelçisi Rob Macaire, uçağın kurbanlarını anma etkinliğine katıldı.
Büyükelçi Macaire’in “bazı radikal ve yıkıcı eylemleri organize etmeye ve kışkırtmaya çalıştığı” öne sürüldü ve gözaltı alındı. Macaire, daha sonra serbest bırakıldı. Yazılı açıklama yapan İngiltere Dışişleri Bakanı Dominic Raab, “Tahran Büyükelçimizin temelsiz ve açıklamasız olarak gözaltına alınması, uluslararası hukukun fahiş biçimde çiğnenmesidir.” ifadesini kullandı.İran hükümetinin bir “yol ayrımı”nda olduğunu belirten Raab, “Ya beraberinde getireceği bütün siyasi ve ekonomik yalıtılmışlıkla bir parya konumuna doğru yürüyüşüne devam edebilir ya da gerilimi düşürecek adımlar atıp ileri açılan diplomatik bir yola girebilir” değerlendirmesinde bulundu. İngiltere Başbakanı Boris Johnson da uçak düşürmeyle ilgili uluslararası soruşturma çağrısı yaptı.
DIŞ HABERLER
