Maden dosyamızın ilk bölümünde AKP iktidarının doğal yaşam alanlarını yok edecek olan madenciliğe nasıl yol verdiğini aktardık. Bu bölümde ise 20 ildeki maden ihalelerinin nasıl sermaye talebiyle gerçekleştiğine yer veriyoruz
Yusuf Gürsucu / İstanbul
AKP iktidara geldiği 2002 yılından bu yana temel olarak 3 alanı kendine bağlayarak bu alanlara yönelik inanılmaz destekler sağladı. Bu 3 alan enerji, maden ve inşaat sektörleriydi. Bu alanlarda kendi çeperindeki sermaye yapılarına öncelikler sağlayarak bu şirketlerin devasa ölçeklerde büyümesi gerçekleştirildi. Enerji ve maden alanlarının en önemli ortak özelliği ise doğal yaşam alanlarına vermiş olduğu zararlar. AKP’nin her türlü yağma planı içinde yer alan doğal alanlar adeta katliama bağlandı; ‘milli’ kazanım olduğunu gösteren herhangi bir veri de ortaya konamadı. AKP iktidarının temel aldığı 3 sektör içinde madenlerin ise özel bir yer tuttuğu görüldü. Dosyamızın ilk bölümünde, madenler üzerinden doğanın yağmalanmasında yerli ya da yabancı şirketlerin nasıl yol aldıklarını göstermeye çalıştık. Dosyamızın 2. bölümünde ise 20 il coğrafyasındaki maden varlığı ile ihalelerdeki durumunu işleyeceğiz.
AĞRI
Ağrı, ihaleye çıkılan 68 il içinde olmamasına karşın 56 bin 969,37 hektarlık alanda 4 adet altın madeni ruhsatı daha önce verilmişti. Demir madeni dahil birçok madenin Ağrı’da rezervlerinin bulunduğu MTA raporlarında yer alıyor. Toplu ihaleye çıkılan 68 il dışında kalan Ağrı coğrafyası için gelecek günlerde yeni ihaleler açılacağı belirtiliyor. Aşağıda 68 il içinde yer alan 20 il coğrafyasında 363 bin 859 hektar 284 adet saha noktasının illere göre dağılımını, 199 adet talep edilen noktalarla illerin MTA’ya göre maden rezervleri yer alacak. Bu arada MTA raporlarındaki bilgiye göre Türkiye’nin 5 coğrafi bölgesinde toplam 95 adet altın madeni ruhsatı olduğu ve bu alanların toplam büyüklüğünün 463 bin 996,23 hektar olduğunun yer aldığını belirtelim.
DERSİM
Geçtiğimiz ay yapılan ihaleler içinde coğrafyasının 15 bin 844.89 hektar içindeki 11 noktada ihaleye çıkılırken, bu ihalelerin 6’sı şirketlerin talebi üzerine ihale içine alınmış. Şu an Dersim coğrafyasında 18 bin 650 hektar alanda 2 altın madeni ruhsatının bulunduğu MTA raporunda yer alıyor. Dersim’de bakır-kurşun-çinko ile ilgili yapılan çalışmalarda Ovacık-Kakbil alanında yüzde 4.52 Cu tenörü saptanmış. Kromla ise Pülümür-Bağderesi sahasında yüzde 43 Cr2O3 tenörlü 16.000 ton muhtemel rezerv tespit edilmiştir. Ovacık ilçesindeki Çolaklar, Harmikızılçayır ve Berke sahalarında da yüzde 42-54 Cr2O3 tenörlü 2.500 ton görünür, 4.800 ton muhtemel krom rezerv tespit edilirken Kakbil sahasında geçmiş yıllarda 6.750 ton krom cevheri üretilmiş.
MALATYA
Malatya’da 22 bin 374 hektar alan ihaleye çıkılırken, bu alan 18 noktada yer alıyor ve bu noktaların tamamı şirketler tarafından talep edilmiş. Malatya’da yine MTA raporuna göre 5 bin 443.69 hektar alan içinde 3 altın madeni ruhsatı bulunuyor. Ayrıca Türkiye’de tek, dünyada ise sayılı yataklardan biri olan profillit yatağı Pütürge’de yer alıyor. Metalik madenlerden demir ve bakır yönüyle zengin bir bölge olarak niteleniyor. Ayrıca krom-kurşun-çinko madenleri de Malatya bölgesinde bulunuyor. Hekimhan Hasançelebi demir yatağında yüzde 15 Fe tenörlü 865 milyon ton görünür muhtemel rezerv, Hekimhan-Deveci yüzde 38-52 Fe tenörlü toplam 40 milyon ton, Hekimhan-Karakuz’da yüzde 40-55 Fe tenörlü 14.5 milyon ton rezerv olduğu, ayrıca Hasançelebi Demir Yatağı’nda yüksek miktarda titan madeni bulunduğu raporlarda yer alıyor.
ERZURUM
Erzurum’da 13 noktada toplam 17 bin 635 hektar alan ihaleye çıkılırken, bu ihalelerin 7’si şirketlerin taleplerinden oluşuyor. Metalik madenler bakımından ildeki en önemli madenlerden bakır, molibden, krom ve civa cevherleşmesi mevcut. İldeki önemli bakır-molibden cevherleşmesi İspir ilçesinde yüzde 0.31 Cu ve yüzde 0.022 Mo tenöre ve 73.600.000 ton muhtemel rezerve sahip Ulutaş (Vank) Cu-Mo cevherleşmesi bulunurken, Narman ilçesinde bulunan civa yatakları var. Erzurum-Van-Ağrı-Kars bölgesinde 2004-2008 yıllarında Oltu-Narman-İspir-Tortum yörelerinde genel ve tahkik jeokimyasal etütler, detay maden jeolojisi haritası ile sondajlı ve yarmalı arama çalışmalarıyla bu sahalarda bakır ve altın açısından önemli zonlar ve değerler elde edilmiş.
ERZİNCAN
Erzincan’da halen mevcut 18 bin 039,03 hektar alanda 5 adet altın madeni ruhsat sahası mevcut. Son yapılan ihale ile 43 bin 118,49 hektar alanda 30 nokta ihale edilirken bu ihalelerin 24’ü yine şirketlerin talepleriyle ihalede yer almış. MTA raporlarında bölgede demir madenleri, Sivas-Malatya-Erzincan kuşağı içerisinde yer alıyor. İldeki önemli demir yatak ve zuhurları Kemaliye-Bizmişen, Çaltı-Kurudere ve Ilıç-Akdoğdu ile Çaltı-Sultanmurat, Ilıç-Karakaya ve Fındıklı deresinde yer alıyor. Toplam görünür rezervi 23.769.000 ton ve bu rezervin yaklaşık 17 milyon tonunun Fe tenörü yüzde 45’ten büyük. 1990’lı yıllarda MTA tarafından belirlenen İliç-Çöpler bakır-altın sahasında 1.7 gr/ton Au tenörlü 71.600.000 ton altın rezervi içinde altın içeriği yaklaşık 100 ton olduğu MTA verilerinde yer alıyor.
SİVAS
Sivas coğrafyasının yüzde 40’ı maden alanı olarak işaretlenmiş durumda. Son çıkılan ihalede en geniş alan ve nokta bakımından Sivas dikkat çekiyor. Sivas’ta 100 bin 833.43 hektar alan içinde 69 nokta için ihaleye çıkılırken bu ihalelerin 35’i şirket talepleriyle ihaleye eklenmiş. MTA verilerinde Divriği ve Kangal yöresindeki demir, Türkiye’nin yüzde 36 rezervini oluşturduğu yer alıyor. Altın, krom, kurşun, çinko, manganez, mermer, solestin, alçı taşı, çimento hammaddeleri, kaolen, tuz, asbest, talk, zeolit ve tuğla- kiremit hammaddeleri, linyit ve jeotermal kaynakları Sivas’ta önemli rezervler içinde yer alıyor. 2003-2016 yılları arasında Sivas’ta 65 tane proje yürütülmüş ve 46 bin sondaj yapılmış. Kangal Bakırtepe yöresinde 3 buçuk ton metal altın rezervi olduğu raporlarda yer alıyor.
MARAŞ
Maraş coğrafyasında 69 bin 956 hektar doğal alanda 56 nokta için ihaleye çıkılırken bu noktaların 41’i yine şirketler tarafından talep edilmiş. MTA’ya göre kentte zengin kömür yatakları dışında 59 milyon ton tuğla kiremit, 53 milyon 584 bin 231 ton kireç taşı, 172 bin ton görünür, 290 bin ton mümkün rezevli tenör ayrıca 1 milyon 200 bin ton demir, krom, kurşun-çinko ve manganez bulunduğu yer alıyor. Afşin ve Elbistan ilçelerinde yüzde 98 CaCO3, yüzde 0.1 SiO2 ve yüzde 0.50 MgO içerikli kireçtaşı sahaları ile Elbistan Mırmırın Dere ve Tepekuzu sahalarının toplam görünür, muhtemel rezervi 103 milyon ton. Bu sahalardan elde edilen kireçtaşları termik santralde hammadde olarak kullanıldığını belirtelim.
ELAZIĞ
Elazığ coğrafyasında 34 bin 648 hektar alan içinde 20’si şirket taleplerinden oluşan 28 nokta ihale edildi. Elazığ’da altın (Au) Keban (Fırat batısı) Au Sahasında; 40.700 ton görünür, 10.600 ton muhtemel altın rezervi olduğu raprolarda yer alıyor. Altın dışında bakır, çinko, kurşun, demir vd. madenlerce bölgenin zengin olduğu belirtiliyor.
BİNGÖL
Bingöl’de 4 bin hektar alanda 4 nokta ihaleye çıkılırken tamamı şirket talepleriyle ihalede yer aldı. Bingöl’de bakır, kurşun, çinko ve demir madenleri ile diğer birçok maden yataklarının olduğu MTA raporunda yer alıyor. Genç ilçesi, Servi bölgesi, Karlıova, merkez bölgeleri ve diğer bazı bölgelerde 53 milyon ton görünür, 16 milyon ton mümkün demir rezervi, 109 milyon ton fosfat, 60 bin ton kaolen, çimentoda kullanılan 125 milyon ton kireçtaşı, 2 milyon 700 bin ton kil ve 21 bin 600 ton bakır rezervi tespit edilmiş durumda. Ayrıca altın rezervleri için çalışmalar yürütüldüğü biliniyor.
ADIYAMAN
Adıyaman’da 8 bin 745 hektar alan içinde 10 nokta tespit edilmiş ve bu noktalardan 1’i şirket talepli. Adıyaman Çelikhan-Karlık ve Gerger ilçelerinde bakır rezervleri ve madenleri bulunuyor. Ayrıca demir, kurşun, çinko, barit gibi birçok maden için zengin bir bölge olduğu MTA raporlarında yer alıyor.
BİTLİS
Bitlis’te 480.5 hektar alanda 3 nokta ve tamamı şirket talepleriyle ihaleye çıkılmış. Bitlis’te son ihale öncesi Bahçesaray İlçesi Altıntas ve Yaylakonak köyleri arasında bulunan Karatepe bölgesinde altın madeninin bulunduğu, arama ve sondaj için ruhsat verildiği biliniyor. Metalik madenler bakımından ildeki önemli metalik madenler, bakır-kurşun-çinko, krom ve nikel cevherleşmeleri. Ayrıca nikel madeni ise Tatvan-Pancarlı sülfit tip nikel sahasında tenör yüzde 2-3 Ni, mümkün rezerv ise 15.500 Ton olarak MTA raporunda yer alıyor. Sözü edilen madenler dışında Nemrut, Güroymak, Germap yörelerinde de jeotermal enerji amaçlı kaynaklar tespit edilmiş.
HAKKARİ
Hakkari’de son çıkılan ihale 7 bin 186 hektar alan içinde 5 nokta bulunurken bu 5 noktanın tamamı şirketlerin talepleriyle ihalede yer aldı. Yüksekova Cilo Sat Gölleri ve Korgan köyü, Derecik’teki Govend Dağı ile kent merkezine bağlı Ördekli (Kotranis) köyü vadisi ve Nebirnav Yaylası’nın maden bölgesi olarak belirlenmişti. Hakkari’de MTA tarafından raporlaştırılan madenler; krom, kurşun, çinko, bakır, titanyum bulunduğu belirtilirken çinko ve kurşun rezervinin 40 milyon ton olduğu iddia ediliyor. Geçtiğimiz yıl Hakkari’de kurşun-çinko çalıştayı yapılması ise dikkat çekmişti.
DİYARBAKIR
Diyarbakır’da son ihalede 1 noktada şirket talepli 99 hektar alan ihaleye çıkarıldı. MTA verilerinde Dicle-Kurşunlu sahası olarak belirtilen alanda bakır-kurşun-çinko rezervi olduğu, Kulp-Sekan’da demir rezervleri yer alırken diğer madenler barit, çimento hammaddesi, fosfat, manganez, mika ve tuğla-kiremit madenleri yer aldığı raporlarda bulunuyor.
MARDİN
Mardin’de 3 bin 187 hektar alanda 3 nokta ihale edilirken bu noktaların tamamı şirket talepleriyle ihalede yer aldı. Mardin Mazıdağı’nda fosfat madeni uzun yıllardır işletilirken aynı bölgede uranyum madeni olduğu MTA raporlarında yer alıyor. Diğe rmadenler ise çimento hammaddesi, mermer, kuvars kumu ve jeotermal sahaların olduğu raporlarda yer tutuyor.
MUŞ
Muş’ta yapılan son ihale için 2 noktada 97.7 hektar alan için şirket talebiyle ihale hazırlanmış. Muş’ta raporlarda yer alan madenler alçıtaşı, barit, tuğla-kiremit, kuvarsit ve çimento hammaddeleri. Ziyaretköy sahasında ise 6 milyon 204 bin ton linyit oluşumları tespit edilmiş. Geçmişte Varto’da 2 altın madeni olduğu biliniyor.
SİİRT
Siirt coğrafyasında son ihale içinde 10 bin 989.52 hektar alan içinde 10 nokta için ihaleye çıkılırken bu ihalelerin tamamı şirketlerin talebiyle oluşturulmuş. Siirt coğrafyasında 27 milyon 273 bin ton balır-kurşun-çinko reverzleri tespit eidlmiş. Ayrıca krom, mermer, jips ve çimento hammadesi raporlarda yer alıyor.
VAN
Van’da 2 bin 218 hektar alan için 3 noktada ihaleye çıkılırken 2 noktası şirket talepleriyle oluşturulmuş. Van’da pomza ve perlit yatakları özellikle Erciş ilçesinde yoğunlaşırken, Kocapınar’da 1 milyar 350 milyon ton perlit ve 20 milyon m3 pomza rezervi tespit eidlmiş. Diğer madenler ise demir ve krom mevcut.
URFA
Urfa’da 93.75 hektar alanda şirket talebiyle ihlaye çıkılmış. Urfa’da metalik madenler bulunmadığ MTA raporlarında yer alırken sadece petrol yataklarının varlığında söz ediliyor. Urfa Bozova’da fosfat madeni bulunurken merkezde tuğla-kiremit ve çimento hammaddesi rezervleri mevcut.
BATMAN
Batman’da 3 bin 170 hektar alanda 2 noktada ihale yapılırken bu ihalelerin ikisi de şirket talepleriyle oluşturulmuş. Batman’da bakır-kurşun çinko ve demir madenleir olduğu MTA raporlarında yer alıyor. Petrol yatakları açısında zengin olduğu belirtilen Batman’da barit ve mermer gibi madenler de bulunuyor.
ŞIRNAK
Şırnak coğrafyasında 11 bin 598 hektar alanda 9 nokta için ihaleye çıkılırken bu 9 noktanın tamamı şirket talepleriyle belirlenmiş. Şırnak’ta termik santralin inşası MTA raporlarıyla gerçekleşmiş. Raporlarda Şırnak ve Silopi’de endüstriyel ve enerji hammaddelerinden asfaltit madeni bakımından zengin bir bölge olduğu yer alırken diğer madenler ise fosfat, çimento hammaddeleri.
BİTTİ
*Dosyanın birinci bölümü için tıklayınız
