Nisêbîn’de Newroz ateşi, hafızalara kazının 1992 Newrozu’nun bir mirası olarak her yıl daha gür yanıyor
Newroz ateşinin bu yıl “Her der Newroz, her dem azadî” şiarıyla 43 merkezde yakılması bekleniyor. Depremlerde hayatını kaybedenlere adanan 2023 yılı Newrozunun da geçtiğimiz yıllarda olduğu gibi bu yıl da yoğun katılımla geçmesi bekleniyor. 2023 Newrozu’nun merkezlerinden biri de Mêrdîn’in Nisêbîn (Nusaybin) ilçesi.
Nisêbîn Newrozu denilince ilk akla 1992’de tarihe “Kanlı Newroz” olarak geçen kutlamalar gelir. 21 Mart 1992’de gerçekleşen kutlamalara on binlerce kişi katıldı. Gün boyu süren kutlamalar sona ererken, dönemin Başbakanı Süleyman Demirel ve İçişleri Bakanı İsmet Sezgin tarafından ilçe sakinlerine “teşekkür” açıklamaları yapılmaya başlandı. “Teşekkür” açıklamalarının nedeni daha sonra anlaşıldı: Şirnex merkez ve Cizîr ilçesinde Newroz kutlamalarına saldırılar olmuş ve birçok kişi katledilmişti.
Halkın üzerine kurşun yağdırıldı
Haberin kente ulaşmasının ardından yurttaşlar, sabah saatlerinde Şirnex merkez ve Cizîr ilçesinde yaşanan katliamlara karşı sokağa döküldü. 22 Mart’ta sokağa dökülen binlerce Nisêbînli, Çağ Çağ Deresi üzerinde bulunan “Pira Şehîda/Şehitler Köprüsü” olarak bilinen köprüde buluştu. Köprünün üzerinde panzerlerle barikat kuran polislerin “dağılın” anonslarına karşı oturma eylemi başlatan kitle, sık sık sloganlarla katliamları protesto etti. Polisler, burada da halkın üzerine kurşun yağdırmaya başlayarak, üzerlerine panzerleri sürdü.
Çok sayıda kişi açılan ateşle yaralanırken, panzerlerin altında kalan yurttaşlar ezildi. Resmi rakamlara göre burada 16 kişi hayatını kaybetti, 106 kişi ise yaralandı. Katliamdan kurtulmak için kendisini Çağ Çağ Deresi’ne atan yurttaşlardan ikisinin cenazesi Kuzey ve Doğu Suriye’ye bağlı Qamislo kentinden alınarak, ilçeye getirildi. Nisêbîn’de günlerce saldırılara karşı protestolar devam ederken, gözaltı ve işkencelere rağmen o günden bu yana Nisêbîn’de Newroz ateşi her geçen gün gürleşti.
En güzel Newroz kanlı bitti
1992 Newrozu’nun tanıklarından Cemal Uçar, şu an hükümet konağının bulunduğu alanın geçmişte Newroz alanı olduğunu aktardı. Uçar, “Newrozu’muz çok güzeldi. Nisêbîn’de Newroz ilk defa o kadar güzel geçmişti. Kurdistanî bir renkle, mahalli sanatçıların katılımıyla, dengbêjler eşliğinde geçti. Bu sırada Şirnex ve Cizîr’de katliam yaşanmıştı. Çok fazla şehit vardı. 90’larda kontrgerilla, JİTEM eliyle köyleri ateşe verip, çocukları katledenler, bu katliamı yaptı. Kürt halkını korkutmak için bu katliamları gerçekleştirmişlerdi” dedi.
‘Öldürme emri geldi sizi öldüreceğiz’
22 Mart’ta katliamlara karşı sessiz kalmamak için insanların sokağa aktığını anımsatan Uçar, Hecace Mezarlığı’na gitmek isteyen halkın önünün panzerlerle kesildiğini söyledi. Panzer üzerindeki polisin “Dağılmanızı istiyorum. Mardin’den emir geldi, sizi öldüreceğiz. Herkes evine gitsin. Evine gitmeyenler, dağılmayanları öldüreceğiz” dediğini paylaşan Uçar, buna rağmen halkın dağılmadığını ve protestosunu sürdürdüğünü belirtti. Uçar, “Hastane yönünden gelen panzerin, elinde silah, taş ve sopa bulunmayan insanların üzerine sürüldü. Gözlerimizin önünde insanları ezdi. Köprünün iki tarafı panzerle kapatılmıştı. Hastane ve çevre binaların üzerinde mevzi almışlardı. Kendisini suya atabilenler attı. Biz diğer tarafa geçmeye çalışırken, özel timler, askerler ve korucular bizi de taradı. Kendimizi taşların arkasına attık. Hükümet konağının o tarafa geri geldiğimizde çok sayıda kişiyi gözaltına alınmış, arabalara bindirip götürüyorlardı. 92’de gözlerimizle gördüklerimiz bunlardı. Katliam emrini verenleri, katliamı yapanları lanetliyorum” şeklinde konuştu.
‘Unutamıyorum’
“O günleri hatırladığımda tüylerim diken diken oluyor” diyen Uçar, o döneme dair hislerini tam olarak tarif edemediğini, Kendisinin 1991 yılında Vedat Aydın’ın katledilmesine de tanık olduğunu aktaran Uçar, “O dönem de aynı şekilde gözlerimizin önünde binlerce insanı taradılar, insanlar kendilerini sulara attı. Bu katliamı hayatım boyunca ne unutabilirim ne de aklımdan çıkar” dedi. Bugünün iktidarının o dönemin faillerinin aynı zihniyette olduğunu söyleyen Uçar, “O günün zihniyeti ile bugünkü zihniyet birbirinin dostu olmuş durumda” dedi.
Newroz coşkuyla geçecek
O günden bu yana Nisêbîn’deki kutlamaların hep coşkulu geçtiğini dile getiren Uçar, şöyle devam etti: “Devlet, geçtiğimiz yıllarda pandemi vardı diye Newroz’a kimse gelmez diye düşünüyordu. Ama halk Newrozuna sahip çıktı. Bu sene de Newroz coşkuyla geçecek. Nisêbîn halkı, şeref ve haysiyet sahibidir. Var olduğu sürece de kendisine sahip çıkacak.”
Haber: Ahmet Kanbal / MA
